Tập thơ khiêm tốn, hơn trăm bài thơ, kể cả thơ chúc, thơ hoạ của bạn bè, nhưng khá đầy đủ để người đọc hiểu được tâm hồn và con người của nữ thi hữu lớn tuổi Phùng Thị Hồng Vân.
Tuổi thanh niên, chị là một cô vệ quốc hồn nhiên:
Tôi nhớ mãi những ngày đầu nhập ngũ
Mái tóc thề, bộ quân phục màu xanh.
Chiều nhớ nhà thút thít - được dỗ dành
“Kìa nữ vệ quốc quân – nhè! xấu thế!”
Và cô vệ quốc hay nhè đã xông vào tập luyện:
Tập bơi thuyền, cưỡi ngựa, bắn súng trường,
Và Trinh sát đi đêm, tập trận giả ngoài cồn…
Chị đã được vinh dự cùng Câu lạc bộ thơ Sông Tô và đồng đội đến thăm Đại Tướng Võ Nguyên Giáp và đã đọc thơ mình cho Người nghe:
Tháng ngày xa xưa ấy
Tình nghĩa chẳn pha phôi
Thời ngọt bùi gian khó
Theo ta suốt cuộc đời !
Chị nhắc đến những lần họp mặt đồng đội cũ, tâm tình thân mến và vui vẻ với người bạn, trước đây suýt nữa đã thành đôi lứa:
Ngồi sát bên nhau nhỏ to khúc khích
Trách về một thời “gần chẳng bén duyên cho”
Để tình ai giăng mắc đến tận giờ !
Cô bộ đội xưa, sau đã thành cô giáo và sau tuổi nghØ hưu đã có một nếp sống của người cao tuổi khá sôi nổi và phong phú.
Kỷ Sửu – xuân mừng tuổi tám hai,
Năm qua điểm lại cũng hơi “OAI” !
Chạy thi đoạt giải người cao tuổi,
Tập luyện còn theo đủ chín bài.
Hai năm sau nữa, chị thấy mình “chỉ mới tám tư thôi”:
Còn ham kiếm quạt ngoài sân tập,
Vương vấn thi đàn, tứ mộng mơ.
Trong số các bạn thơ nữ cao tuổi, phong cách sống của chị Hồng Vân có nét riêng biệt mà mọi người đều quý và mến phục. Luôn năng động, nhập cuộc hồn nhiên vào sân chơi văn hoá của Người CaoTuổi, luỵện võ, quay phim… nhiệt tình tham gia vào công việc chung, bà lão 60 tuổi Đảng, hơn tám mươi tuổi đời, vẫn nhẹ nhàng vui vẻ vác tù và hàng tổng, tham gia mấy câu lạc bộ Thơ, hội họp ở Phường, ở Hội Cựu Chiến binh…Và làm thơ, tự nhiên, bình dị, như những câu chuyện trò thân mật cùng bạn hữu bên ly trà hương ngát.
Anh Mạc Bá Nguyên, chồng chị đã ra đi năm 2011. Hai anh chị đã cùng nhau in một tập thơ chung năm 2006. Về những ngày hạnh phúc bên nhau, chị viết:
Thuận vợ thuận chồng cạn biển Đông
Trong nhà nội trợ có công ông
Và khi anh đã đi xa:
…..
Đôi chim sâu vẫn ríu rít trên cành,
Em một mình lẻ bạn !
Trong gia đình, chị là bà của nhiều cháu nội ngoại, và đã có chắt. Chị đã trải tình yêu các con cháu chắt trong nhiều bài thơ. Có bài thơ chị chụp ảnh tặng các cháu đang đá bóng trong sân nhà:
Chớp được pha hay bà bấm máy,
Đôi bên giành bóng, miệng hò la.
Đề thơ, vịnh ảnh mừng hai cháu,
Những “Tiến Anh, Huỳnh Đức” của bà.
Chị Hồng Vân là hội viên tích cực nhiều Câu lạc bộ Thơ của Hà Nội. Chị tham gia Thi Viện Net trên mạng, đã có bài Thuyền Thơ Vào Bến, được nhiều bạn thơ cảm đề và hoạ:
… Mát mái êm dầm neo bến đậu
Tình người sóng sánh dễ đâu mòn.
Chị tham gia sớm vào Câu Lạc bộ Thơ Hán-Việt-Pháp, với tinh thần học hỏi thêm về chữ Hán và chữ Pháp,
Vi tính học xong đánh chuẩn rồi,
Hán, Nôm, Việt, Pháp, luyện không ngơi
Tuy nhiên thơ dịch của chị (tiếng Việt và tiếng Pháp) đã khá trung thành với nguyên tác và một số bài đã được CLB Thơ Hán Việt Pháp tuyển chọn in vào tập thơ mới xuất bản năm nay (2012). Thơ của chị bình dị, tự nhiên như kể chuyện, đôi khi tếu vui một chút khi tự nói về mình (kiểu tự trào), có sự tự hào chính đáng về sức khoẻ và tuổi tác của mình.
Bước quyền chậm rãi, rèn kiên nhẫn
Quạt múa lung linh luyện dẻo dai.
……..
Tuổi thọ chỉ tăng, thế mới tài!
Chiếm số lượng lớn trong tập thơ HƯƠNG BÚT là những bài thơ trao đổi, nhớ kỷ niệm xưa, thù tạc với bạn bè, đồng đội, với người thân trong gia đình. Nhưng có một mảng thơ, nhỏ thôi, gợi cho người đọc những suy ngẫm mông lung. Đó là những câu thơ hình như không có đối tượng đổi trao, và hình như chị cũng không nói về bản thân mình, gây một không khí bâng khuâng man mác:
Ai đem trăng dãi vườn nhà
Soi nghiêng vòm lá, la đà tàu cau.
Hoặc:
Phải chăng tại áng mây vần
Chị Hằng trốn để…tần ngần cho thơ.
Có những câu thơ chị ghi lại cảm xúc của tâm hồn, những rung cảm sâu lắng của người phụ nữ trước thiên nhiên, trong cuộc sống:
Chim chiều khắc khoải chờ mong
Trái hồng chín ngọt sao không thấy về
Hay:
Thương thay thân phận má hồng
Dạt dào đưa tiễn muôn trùng biển khơi
Chị tả cảnh thiên nhiên, nhưng qua những câu tưởng như đơn giản, ta cảm thấy có nỗi băn khoăn, có niềm cảm xúc, tưởng như vu vơ nhưng lắng đọng:
Bằng lăng tím khắp phố phường
Hoa sim tím cả đồi nương bạt ngàn
Ai sang bên ấy cứ sang
Trinh nguyên- tim tím mênh mang bên này.
Hoặc
Thuỷ triều xuống, thuỷ triều lên,
Biển bờ bờ biển kề bên mặn nồng
Ai làm bão táp biển đông
Sắt son vẫn nhớ dòng sông bắt nguồn.
Chị nói về nỗi cô đơn:
Gió đi đâu chẳng về
Mây lang thang tìm kiếm
Không gian lạnh bốn bề
Nơi nao nồng hơi ấm ?
Sau khi anh mất, thấm thía nỗi cô đơn, chị đã đề thơ trước cảnh một buổi sớm trên bãi biển:
Phía Đông, MỘT mặt trời mọc
Bãi biển chỉ MỘT Hồng Vân
Trời xanh MỘT áng mây vần
Là BA ! Không ai đơn độc !
Bên trong cái vẻ ngoài vô tư và năng động là một tâm hồn nhạy cảm, nhiều suy ngẫm về cuộc đời, về hạnh phúc, về chia ly, về duyên số. Chị viết về trăng và sao:
Thương ai chiếc bóng lửng lơ
Khi tròn, khi khuyêt, ngẩn ngơ giữa trời.
Có vui bên áng mây trôi
Đợi chờ ai để…. khôn vơi khuyết tròn ?
Suy ngẫm về thời gian, năm tháng một cách nhẹ nhàng nhưng không thiếu sâu sắc
Hoàng hôn trĩu nặng đôi vai
Mà lòng hoài tưởng ban mai thuở nào.
Lời thơ của chị Hồng Vân bình dị nhưng có nhiều ý bất ngờ và làm chuyển suy tư của người đọc. Có hình ảnh đơn sơ mà rất đắt:
Thôn nữ thoăn thoắt
đội thóc trên đầu
năm tháng về đâu?
mòn nhẵn cây cầu vắt ngang sông lắt lẻo!
Đôi khi một tứ thơ lạ:
Thu muộn hoàng hôn nhạt nắng vàng,
Chèo khua bến đợi … ngỡ ai sang !
*
* *
Tập thơ nhỏ, khiêm tốn mà phong phú, đa dạng. Một bạn nữ năng động và lạc quan yêu đời ít gặp ở tuổi tám lăm. Một người bạn chân thành chung thuỷ và cởi mở. Một đại gia đình ấm êm và hạnh phúc. Và một hồn thơ nhẹ nhàng, sâu sắc. Đó là cảm nghĩ của tôi đối với tập thơ HƯƠNG BÚT, với bạn thơ nữ tuổi cao Phùng Thị Hồng Vân.
Hà Nội, tháng 10 năm 2012
PHAN HOÀNG MẠNH