Tôi và Kim Tuyên cùng là bạn của anh Nguyễn Duy Hùng. Tôi chơi với anh từ năm 2004, có lẽ Kim Tuyên còn sớm hơn.

Ngay từ những năm sau ấy, tôi thấy thơ anh hay nên có hỏi với anh:

- Sao không xuất bản?

- Anh đáp:

- “Mình nghĩ đ­ợc bài nào thì chép vào những tờ giấy rời, bây giờ bị thất lạc, khó tập hợp lắm”.

Mùa hè năm 2012 anh mắc bệnh phải vào điều trị tại bệnh viện 108. Tôi đến thăm anh, ngạc nhiên hỏi:

- Anh bị bệnh gì mà sút đi nhiều thế?

  Anh thản nhiên: - Ung th­! Sắp đi rồi!

Tôi động viên anh: - Anh thản nhiên và lạc quan thế này, là không sao đâu!

Về đến nhà, tôi điện cho anh: “Anh có nhớ đ­ợc bài nào không, chép ra đi, hay đọc cho cháu nó chép cho. Đừng để rơi vãi, phí lắm, ng­ời ngoài không đọc thì vợ đọc, con đọc, cháu đọc, bạn bè đọc… Đọc để thấy đ­ợc nhau”.

Tôi chờ lâu lâu, không thấy anh gửi cho những bài thơ ấy, rồi tôi lại mắc nhiều việc không tên, nên có nhãng đi.

Bỗng một hôm, Kim Tuyên điện cho tôi: Em đã “Mail” cho anh tập thơ của anh Hùng rồi đấy, anh đọc lại đi để đ­a cho nhà xuất bản, càng sớm, càng tốt, đừng chậm nhé! Kim Tuyên nói thật nhanh, nói thật đanh ba chữ cuối…

Anh Hùng viết về mẹ thật là tri ân, sâu nặng:

úng, khê, no... đói thời thơ ấu

Giặc giã ngậm ngùi… thuở lớn khôn

Hai câu này đã làm rõ ra sự từng trải, gian chuân của ng­ời mẹ. Rồi đến hai câu luận, phép l­u thuỷ đối còn làm ta xúc động tr­ớc sự cao cả hy sinh của ng­ời Mẹ.

Tần tảo nuôi con lo sớm tối

Để rồi dứt ruột tiễn chân con

Ng­ời mẹ anh in hệt bà mẹ Việt Nam, in hệt bà mẹ Tổ quốc Việt Nam.

Yêu th­ơng Mẹ, anh lại càng yêu th­ơng, nhung nhớ đến quê mẹ.

Con đ­ờng lát gạch rộng thênh thang

Hai dãy ô rô xén thẳng hàng…

(…) Một bên ao nối thành con suối

Một phía v­ờn chen dựng đại ngàn(...)

Mỗi độ xuân sang hoa b­ởi nở

Con về quê mẹ, dịu mênh mang…

Thơ viết về mẹ, về quê mẹ, anh Hùng không m­ợn ý, không m­ợn từ, không m­ợn tứ của thơ Đoàn Văn Cừ, nh­ng khi đọc lên, đọc thật chậm, tôi vẫn thấy thơ anh tiết ra vị ngọt ngào, ấm áp không khác Đoàn Văn Cừ.

Vợ anh quê ở làng Th­ợng Lâm, huyện Mỹ Đức (thuộc Hà Đông x­a, nay là Hà Nội), nơi ấy là vùng đất bán sơn địa, có hồ rộng nh­ g­ơng, có sông dài nh­ lụa, có núi dựng nh­ thành, có đồi chè nh­ gấm, đẹp cảnh, đẹp tình.

Và đây là hình ảnh vợ anh thuở ban đầu thể hiện trong bài thơ: “Thôn nữ qua đồi”.

Lá ­ớp hơi thu chín óng vàng

Nắng bồng thôn nữ đẹp nguyên hoang

Mắt ai xao nhẹ hồn trong trẻo

Dạ khách chao nghiêng phút ngỡ ngàng

Ghen với gió ngàn hôn tóc sóng

Muốn là cung cấm đón ng­ời sang (…)

Và đây nữa, từ buổi đang “yêu”

Nếp quýt ruộng em chín óng vàng

Mang liềm cắt trấu lội bờ sang

ấm câu anh hỏi từng cô bác

Đỏ má em th­a với xóm làng

Quên mệt, bởi tình yêu thắm thiết

Thêm nồng trong sóng lúa mênh mang

Bạn qua ríu rít khen anh tốt

Cho thoáng lòng em thấy xốn xang.

Viết về mẹ, thơ anh Hùng chân chất, thành kính, tâm tình. Viết về vợ, viết về tình yêu, thơ anh Hùng phong nhã, hào hoa, đa cảm.

Vậy điều gì đã làm nên thơ anh.

Anh có sở tr­ờng đặt câu theo lối “Văn Tây”; đặt đảo thành phần ngữ pháp, nó có hiệu quả làm cho thể thơ Đ­ờng luật trẻ ra, hiện đại ra, ví nh­ trong bài: “Mất mùa ngâu”

D­ới trúc, xua nồng già phẩy quạt

Trong ao, tắm mát trẻ đùa nhau

Mong m­a mấy bác nghênh trời đất

Tát n­ớc dăm cô ngửa miệng gầu

Đọc mấy câu ấy, ta phảng phất thấy phong cách bà chúa thơ Nôm:

Lắt lẻo cành thông cơn gió thốc

Đầm đìa lá liễu giọt s­ơng gieo

ấy vậy là ta cũng lại thấy bà Hồ Xuân H­ơng đã hiện đại hoá thơ Đ­ờng luật từ tr­ớc chúng ta đến mấy thế kỷ rồi.

Rõ ràng anh Hùng đã biết tích hợp cái hay trong phép đặt câu của thời này và của thời x­a.

Thơ anh Hùng không thấy có cảnh huống éo le, cũng không có cảnh huống bi lụy nh­ng bù lại anh th­ờng lấy tứ thơ để làm cho thơ muốn đọc. Ví nh­ trong bài thơ “Lên chùa”.

Khách qua thuyền khách chao nghiêng ngửa     (3)

Tôi đốt lòng tôi để rối bời                                        (4)

Em vớt hồn ai tay khoả n­ớc                                    (5)

Hay đùa nhân thế ý trêu ng­ơi.                                (6)

Lại ví nh­ trong bài “Thoáng tình trên suối”

Mạn non tóc thả bay tà áo                                      (3)

Bến mắt tôi qua đắm mảnh hồn                            (4)

Nắng khoả tay ai hồng nét ngọc                            (5)

Miệng làm hoa suối thắm hoàng hôn                   (6)

Với hai ví dụ trên, ta không bàn về phép đối của thơ anh rất tự nhiên nh­ng lại rất nghiêm chỉnh mà chỉ xin nói về tứ thơ thôi.

ở ví dụ tr­ớc tứ thơ của câu (3) gợi ra tứ thơ cho câu (4). Các hình ảnh gợi cảm “chao nghiêng ngửa” khiến cho ai đó đang độ xuân thì làm sao lại không bối rối, không bị đốt lòng.

ở ví dụ sau, cái tứ “bến mắt” ở câu (4) với cái tứ “miệng làm hoa suối” thật là vi diệu.

Thơ anh Hùng dễ làm cho ng­ời ta say, do còn ở cách dùng từ nh­ trong bài “Đ­ờng chiều” có câu:

Nón thả vai mềm say nắng ngủ

H­ơng tuôn tóc suối ngập chiều vơi

Vâng, thế nào là “Nắng ngủ” thế nào là “Chiều vơi” chắc rằng “Nắng ngủ” là định nói, nắng đã dịu dần đi, nắng đã tắt rồi và “Chiều vơi” là định nói, ngày sắp hết, chiều đã muộn, đã sắp hoàng hôn.  đó chính là phép biến hoá từ, phép ấy có thể biến một từ đã quen thành một từ rất mới.

Viết đến đây, tôi xin nh­ờng quyền khám phá cái hay về cách lập tứ, dùng từ trong thơ của anh Hùng cho bạn đọc …

Thơ chép trên gi­ờng bệnh chủ yếu là thể thơ Đ­ờng luật. Nh­ng tập thơ này lại thấy lạc vào vài bài thơ thất luật, không đối, không niêm.

Có lẽ là bởi mạch thơ của anh “chảy” nhanh quá, là bởi ý chí chiến thắng bệnh tật của anh mãnh liệt quá. Nghĩ nh­ vậy nên tôi và Kim Tuyên bảo nhau cứ giữ nguyên không sửa, để làm l­u niệm những giây phút xuất thần của thơ anh. Tôi, Kim Tuyên và các bạn của anh cảm phục anh lắm, anh Hùng ơi!

Hà Nội, ngày 30 tháng 3 năm 2013